Çameli’den bir değerle sizleri tanıştırmak istiyoruz. Adı Durmuş Yıldırım. 92 yaşlarında bir 3 telli saz ustası, müzisyen ve çıtlık ağacından yapılan nazarlık ustası. Hayri Dev’in saz arkadaşı. Çıtlık ağacından yaptığı nazarlıklar birer sanat eseri.  Üzerlik ve çörek otuyla birlikte, nazardan standart korunma denince ilk akla gelenlerdendir çıtlık. Çitlembik, dağan, dağdağan, tağınaç gibi adlarla da anılıp latincesi celtis australis olan çıtlık her türlü toprak ve zor iklim koşullarına dayanıklı, her türlü zararlıya dayanıklı, uzun yaşayan bir ağaç. Belki de bu sebepten dolayı Türkler ona kutsallığa yakın bir saygı ve sevgi besliyor.

Çıtlık ağacına Yakut ve Altay Türklerinde yaşam ağacı,  dünya ağacı da denir.  Dünyayı ortasından diğer aleme ve demirkazık yıldızına bağlayan, dalları aracılığıyla şamanlara yeryüzünden yüksek gök katlarına yolculuk yapma olanağı sağlayan bir ağaç, bu yüzden demir ağaçta deniliyor.  Çıtlık ağacının meyvesi çitemik-çitlenbik-çitlembik adı ile biliniyor. Çıtlık ile çitlenbiğin ayrı ağaçlar olması dikkatle değerlendirilmeli.  Meyvesi kekre değil, tatlı, menengiçten büyük, renkleri de farklı. Çıtlık meyvesi alıç kıvamına yakın ama kahverengimsi ve siyahımsı.

Denizli’de çıtlık ağacından yapılmış şamanik korunma totemciğine cetele deniyor. Bu ağaç totem-biblo tercihan bir cuma günü sabah namazında kesilen bir ince daldan yapılır, düzeltilip ince ince kertilir; çocuğu nazardan, kötülüklerden korumak için bir ucunda açılmış deliğinden iple bağlanarak beşiğine veya omzuna asılır. Çetele denmesi üzerinde çakıyla yapılmış özel süsleme (veya kutsallık atıflı) kertiklerinden dolayıdır. Çocuğa veya beşiğine nazarlık niyetine asılan çetele bir tür süs totem-biblo ve minyatür bir yaşam ağacı. Kertikler muhtemelen evrenin ve göğün katlarını simgeliyor.

Şamanın trans halindeyken çıkıp indiği, ruhlarla konuşup savaştığı katlar. Çetelenin çentiklerini, başı ve sonunu birlikte sayarsak yedi katlı. Ayrıca bir uçtaki piramidal sonlanım gök kubbe anlayışını simgeliyor. Üçgen şekilli çetele  üzerinde eski tamgalar binlerce yıldır akıp gelen kültür.  İnceledikçe tarihten gelen derin köklere rastlıyoruz. Çameli’de 90 yaşın üzerindeki Durmuş amca yapıyor bu çeteleleri. Yani Çameli İlçesinin ikinci İnsan Hazinesi.

BİTMEDİ…

Hani şu Kezban Yenge Türküsü var ya Ege Yöresinde Çok Sevilen ve Denizlili Sanatçı Özay Gönlüm’ün dilinden düşürmediği “Muhtar mı Oldun Kezban Yenge” Türküsünü de, Türk Halk Müziği Repertuarına kazandıran Durmuş Yıldırım. İşte o Yenge Durmuş Demirel’in Gökçeyaka Mahallesinde ki yengesi ve o Türküyü de Durmuş amca yakmış. Kezban Yenge Türküsü yaşanmış bir gerçek Hikaye. Durmuş Yıldırım aynı zamanda Hayri Dev’i ilk çalgıya başlatan kişi. Hocası ve Saz Arkadaşı olan Yıldırım, Rahmetli Hayri Dev ile birlikte 80 yıl boyunca çeşitli düğünlerde ve kına geceleri düzenleyip, o yılların vazgeçilmez 3 telli ustalarıydı. İlerleyen yaşına rağmen Evinin bahçesinde oturup geçmişi yağ ederek 3 telli cura’sını alarak eserlerini söylemeye devam ediyor.