” İndos Vadisi” olarak bilinen bölge, sırasıyla Hititler, İonlar, Akalar, Frigler, Lidyalılar, Persler, Helenler ve Roma İmparatorluğuna ev sahipliği yapan ve egemenliği altında kalan şimdiki adıyla Acıpayam. Büyük Selçuklu Hakanı Alparslan’ın 1071 yılında Bizansı mağlup etmesinden sonra Türk Boyları Anadolu’ya akın akın gelip yerleşmeye başlamışlardır. Anadolu´ya gelen göçmen Türk Boylarından Oğuz Kafilesi´nin Avşar Oymağı´na bağlı Karaağaç Baba yönetimindeki bir kol Eşeler Dağı eteğine (bugünkü Dodurgalar, Yazır, Kumavşarı, Darıveren Kasabaları ve çevresi), diğer kolu da Elmadağ eteğine (bugünkü Karahöyükafşarı, Yeşilyuva, Yatağan çevresi) yerleşmişlerdir.

Merkezi Kütahya´da olan ve bugünkü Serinhisar İlçesine sınır Germiyanoğulları Beyliği, bereketli Hamit Ovasını (Acıpayam Ovası) ele geçirmek amacıyla uzun süren savaşlar yapmışlardır. Bu savaşlar sonucunda Avşar Beyi Karaağaç Baba önderliğinde Germiyanoğulları’ndan kurtulmuş Hamitoğulları´nın eline geçmiştir.  1381 yılında Germiyanoğlu Süleyman Şah´ın Osmanlılarla akraba olması nedeniyle kızı Devlet Hatun´u Osmanlı Hükümdarı Murad Hüdavendigar´ın oğlu Beyazıt´a verdiğinden Hamit Ovası çeyiz olarak Osmanlılara verilmiştir. Sultan Beyazıt´ın Timur´a yenilmesi sonucu, Osmanlıların zayıflaması ile bölge tekrar Germiyanoğulları’na geçmiştir.

Germiyanoğulları’ndan memnun olmayan bölge halkı Hamitoğulları´na bağlanmak isteğiyle baş kaldırmıştır. Bu nedenle bölge halkı bir süre “Asi Karaağaç” olarak anılmaya başlanmıştır. 1429 yılında ikinci kez Osmanlılara geçen bölge Isparta Sancağı´na bağlanmıştır. Isparta Sancağı´nda iki Karaağaç olunca birine “Şarkîkaraağaç” diğerine de ” Garbikaraağaç” adı verilmiştir. Böylece bölge halkı “Asi” töhmetinden kurtarılmıştır. Bir süre sonra Burdur´un sancak olması nedeniyle bölge Burdur Sancağı´na bağlanmıştır. Garbikaraağaç, 1870 tarihli “Osmanlı İdari Nizamnamesi” ile 1871 yılında ilçe olmuştur. 1888 yılında Denizli Sancağı´na bağlanan Garbikaraağaç kazası, daha sonra Acıpayam adını almıştır.

ACIPAYAM’I KURAN KARAAĞAÇ BABA…

Karaağaç Baba, bölgeye adını veren Bey’dir. Ezel-ebet Türk Yurdu Türkistan’ın Horasan bölgesinden Anadolu’ya gelen Oğuzların Avşar boyunun Beyi’dir. Karaağaç Baba önderliğinde Horasan’dan bölgeye gelen Avşar boyuna mensup obanın bir oymağı Eşeler Yaylasının batı eteklerinde Kumkısık mevkisine yerleşen Kumavşarı, diğeri ise Elma Dağı’nın batısındaki Avşar (Karahüyük Afşarı) köyüdür. Karaağaç Baba kendisi Kumavşarı köyünü kurmuştur. Rivayetlere göre, aynı obadan Karahöyük Afşarı köyünde medfun Süleyman Sarı Zeybek ile Elmadağında medfun Işık Süleyman’la yakın akrabadırlar.

Karaağaç Baba, Gölhisar Sultanı Dündar Bey öldürüldükten sonra (M. 1326) yerine geçen oğlu Mehmet Çelebi ile birlikte hareket ederek Hamit ovasının idaresini eline almıştır. Bu bilgiden hareketle Karaağaç Baba’nın 13. yüzyılın son çeyreği ile 14. yüzyılda yaşadığı görülmektedir. Karaağaç Baba, hâkimiyeti boyunca bölgeye Oğuz boylarını ve Avşar obalarını yerleştirmiş ve bölgenin bütünüyle Türkleşmesini sağlamıştır. Arşiv belgelerinden edindiğimiz bilgiye göre, 19. yüzyıl sonlarına kadar bölgenin adı Karaağaç Baba’nın adına hürmeten “Karaağaç-ı Gölhisar, Asi Karaağaç ve Garbi Karaağaç” olarak geçmektedir.